Celem tej notki jest pokazanie „niekompatybilności” zapisów zdarzeń rejestrowanych przez QAR (szybki rejestrator parametrów lotu) i CVR (rejestrator rozmów w kokpicie). Zapis z QAR jest jeden i w Raporcie Millera jest określany jako wiarygodny. Co prawda na jego wiarygodność kładzie się cieniem okres ok. 1,5 roku potrzebny na odczytanie danych. Jak wiemy z zapewnień producenta, odczyt mógł być dostępny tego samego dnia po przekazaniu kasety z pamięcią. Ze znalezieniem materiału z CVR był jednak większy problem.
Ostatnia notka Free Your Mind zawiera zestawienie trzech wersji stenogramów z odsłuchów taśm z CVR http://fymreport.polis2008.pl/wp-content/uploads/2013/09/FYM-Raport-CVR.pdf. Szacunek za żmudną pracę dokumentacyjną. Dzięki blogerowi 3zet dostępny jest też plik, gdzie w jednym wierszu są zapisy z tej samej chwili czasowej http://hostuje.net/file.php?id=4e9db4274fd44caf1fcf990e0e92be94. Lektura tych tabelek jest interesująca. Co prawda, Zezorro w tekście http://zezorro.blogspot.com/2013/09/kod-bestii-slady-dzwiekowe.html , podsumował to krótko - szkoda czasu na szajs.
Jak wcześniej wielokrotnie pisałem (i nie tylko ja) brak dokumentacji filmowej i zdjęciowej oraz protokołów ze znalezienia rejestratorów przez biegłych obu stron, dyskwalifikuje te materiały, jako dowody procesowe.
Ponadto rozbieżności wersji wskazują na bezczelne fałszerstwo Rosjan(?) i podejrzaną niemoc polskiej strony. Gdyby nawet była tylko jedna wersja, to analiza pliku dźwiękowego, przeprowadzona za pomocą powszechnie dostępnego oprogramowania, pozwala dostrzec cięcia i montaż w zapisie.
Jednak jak już taka praca została wykonana, należy ją zdyskontować jakimś konkretem i podsumować formułując wnioski.
Z trzech zapisów CVR wybrałem zapis CVR2 sporządzony dla KBWLLP, ponieważ jako Załącznik 8. http://komisja.smolensk.gov.pl/kbw/komunikaty/8954,Protokol-z-zalacznikami-dostepny-na-stronach-internetowych.html jest integralną częścią oficjalnego państwowego dokumentu.
Na wstępie krótkie wyjaśnienia.
1.Wyposażenie TU154 w środki łączności
Ponieważ użycie radiostacji jest głównym zdarzeniem przy porównaniu, więc przypomnę, w jakie środki łączności był wyposażony Tu154 101:
- dwie radiostacje VHF BAKŁAN-20D (118-136 MHz),
- dwie radiostacje KF Mikron MK1- 3W (2-28MHz)
- telefon satelitarny AERO-HSD+,
- dwie radiostacje ratunkowe, zabudowana (ARM-406P wyłączona) i przenośna,
2. Działanie przycisku RADIO
Jak (w uproszczeniu) obsługuje się radiostację i przycisk RADIO. Przykładowo:
„O godz. 07: 11: 30 nawigator nawiązałkontakt radiowy ze służbą DELIVERY lotniska WARSZAWA-OKĘCIE, na częstotliwości 121,6 MHz, po czym otrzymałzgodę ruchową[2]”
Częstotliwości służb naziemnych są w papierach opisujących lotniska. Nawigator ustawił pokrętłem na panelu radiostacji 121.6 MHz, następnie nacisnął przycisk RADIO na mikrofonie i nawiązał kontakt z DELIVERY (np. powiedział: dzień dobry, tu 101, itd.…), puścił przycisk i usłyszał komunikat:
„Zezwalam na lot do Smoleńska, po starcie z pasa 29 w prawo, kurs 310, początkowo wysokość 6000 stóp, kod transpondera 4540, częstotliwość odlotowa 128,8 MHz. W celu uruchomienia silników nawiąż kontakt ze służbąGROUND na częstotliwości 121,9 MHz”.
Wciśnięcie przycisku RADIO załącza wszystkie stopnie i układy urządzenia nadawczo-odbiorczego z wyjątkiem stopni końcowych odbiornika (i paru innych), załącza stopnie mocy nadajnika umożliwiając nadawanie. Przycisk RADIO podczas mówienia musi być wciśnięty.
Przy zwolnieniu przycisku odłącza się część nadawcza, a włącza się odbiorcza – można odbierać komunikaty.
Tak to w uproszczeniu wygląda. Wszyscy w zasięgu radiostacji i nadajnika mając ustawioną tę samą częstotliwość słyszą się wzajemnie. Są układy, które pozwalają na selektywny odbiór komunikatów (tylko skierowanych do konkretnego samolotu).
W powyższym przykładzie korespondencja radiowa nawigatora nie znalazła odzwierciedlenia w zapisach QAR. (patrz notka http://piko.salon24.pl/530166,raport-millera-tak-sie-nie-lata-panowie )
3. Rejestracja użycia przycisku RADIO w QAR
Z dostępnych materiałów wynika, że rejestrator QAR rejestruje wciśnięcie przycisku RADIO zarówno pierwszej jak i drugiej radiostacji VHF a takimi posługiwali się 1P - pierwszy pilot (A), 2P - drugi pilot (S) i N – nawigator (N).
Takie twierdzenie jest uprawnione, ponieważ w CVR jest:
1 08:29:03.5 2P Ale grubość tych chmur czterysta-pięćset metrów?
2 08:29:13.5 2P A! Na pięciuset metrach nad chmurami.
3 08:29:25.0 2P Dzięki.
4 08:29:35.0 2P Y… A Rosjanie już przy, przy, y przylecieli?*
5 08:29:44.5 2P No rozumiem. Dzięki
i ma to odzwierciedlenie w QAR:
08:29:04,0 – zarejestrowane użycie przycisku RADIO, 5 razy nadawanie,
08:29:45,0 koniec radio
Drobną nieścisłość w czasach 0,5 sekundy pomijam.
4. Użycie dwóch radiostacji VHF jednocześnie
Poniższy przykład pokazuje możliwość rejestracji w QAR jednoczesnego włączenia obu radiostacji.
Czas UTC kto Kanał 1 kto Kanał 2
Rys.1. Fragment transkrypcji CVR pokazujący pracę równoległą dwu radiostacji, czas UTC
Czas UTC +2 otrzymamy czas warszawski
kto – źródło treści w danym kanale zapisu CVR
Kanał 1/2 – kanał zapisu dźwięków w CVR związany z interkomem 1P, 2P i N(?)
A – 1Pilot 101
S – 2Pilot 101
PLF 031A – pilot Jaka40
Ustalanie częstotliwości korespondencji.
06:22:51,5 kontrola obszaru z Moskwy poinformowała 101, żeby łączyć się z Korsarzem na 124,0.
06:23:33 1P zgłasza się do Korsarz
06:23:36,5 Korsarz potwierdza łączność na 124,0
06:24:19 PLF31 prosił 101o łączność na 123,45.
6:24:39.5 S - Artur!
6:24:50.5 S - Artur! Jestem! (ponowne wywołanie)
6:24:52.0 PLF031A- No! Witam ciebie (połączenie na 123,45)
Pierwszy pilot ma łączność z Korsarzem, a drugi z Jakiem,co dobrze widać na rysunku 1. I oba te zdarzenia zarejestrował QAR – wiersz 8-9 w arkuszu QAR.
Co się nie zgadza w obu zapisach?
Polecam zapoznanie się z arkuszami, gdzie zestawione są chronologicznie zdarzenia (czas warszawski = UTC+2).
W pierwszym - qar.xls (link na końcu notki) - jest skopiowany zapis dostępny w Załączniku 4 s. 616 od godziny 07:42:16,0 (z uwzględnieniem 3 sekund). Nawiasami kwadratowymi zaznaczyłem początek i koniec zdarzeń rozciągniętych w czasie (wielokrotne użycie przycisku Radio, początek i koniec sygnalizacji markera, TAWSa, itp) . Czerwonym kolorem są oznaczone ewidentnie błędne wpisy z uwagi na chronologię zdarzeń lub na nierealny opis.
W drugim - cvr.xls (link na końcu notki) - są zapisane wszystkie zdarzenia z Załącznika 8 mogące mieć odzwierciedlenie w QAR, czyli:
- użycie radiostacji
- ustawienie gazu, klap, podwozia
- komunikaty markerów, TAWS
Zielonymi polami są oznaczone zdarzenia niezwiązane z komunikacją radiową.
Pomarańczowe pola to ewidentne niezgodności.
W QAR są następujące błędy:
A. Zdarzenie 1. nie może być przed 2. i 3.
- 08:25:47,0 wypuszczenie interceptorów wewnętrznych (hamulce aerodynamiczne), VPRZ=454[km/h], WYSBAR=3706[m],
- 08:25:39,0 rozpoczęcie zakrętu na nowy kurs 34,
- 08:25:42,5 zmniejszenie pochylenia samolotu do POCHYLENIE=-0.6[deg], rozpoczęcie dalszego zniżania, WYSBAR=3706[m],
- 08:26:23,0 rozpoczęcie lotu na kursie 34,
B. Otwieranie podwozia to jest proces, który ma początek i koniec (otwarcie pokryw komór, wysunięcie podwozia, sygnalizacja o zablokowaniu zamków goleni).
Tu mamy przypadek wypadnięcia podwozia. Sruuu i wypuszczone.
08:34:59,0 – podwozie wypuszczone, VPRZ=378[km/h], WYSRADIO=471.9[m],
To zdarzenie powinno być opisane, tak jak na przykład wysuwanie klap:
08:36:39,0 – rozpoczęcie wypuszczania klap z pozycji 15[deg] do pozycji 28[deg],
08:36:45,0 – klapy wypuszczone na pozycje 28[deg],
C. Wypowiedzenie słowa „dzięki” trwa więcej niż 0,5 sekundy.
08:37:07,5 – zarejestrowane użycie przycisku RADIO, 1 raz nadawanie,
08:37:07,5 koniec radio
D. Zła chronologia zapisu
08:39:05,0 – klapy wypuszczone na pozycje 36[deg], WYSBAR=688[m],
08:39:14,5 – wysokość WYSBAR=688[m], WYSRADIO=521.9[m]
08:39:28,0 – zmiana trymowania (ciężki na nos) TRYMER od -4 do -2, od pochylenia samolotu POCHYLENIE=0.0[deg], KURSMAGN=260[deg], WYSRADIO=584.4[m], WYSBAR=688[m], pozostałość paliwa 11400[kg],
08:39:36,0 – zarejestrowane użycie przycisku RADIO, 1 raz nadawanie,
08:39:37,0 – zmiana trymowania (ciężki na ogon) TRYMER od -2 do -9, od pochylenia samolotu POCHYLENIE= -4.1[deg], WYSRADIO=525[m], WYSBAR=688[m],
08:39:13,5 – wysokość WYSBAR=688[m], WYSRADIO=525[m],
08:39:39,0 koniec radio
W CVR są następujące niezgodności z QAR:
- Od 08:06:14.5 do 08:23:03.5 jest 10 połączeń radiowych w QAR - 0
- Od 08:23:33.0 do 08:25:34.0 jest 16 połączeń radiowych w QAR- 12
- Sygnał markera DPRM (08:39:53 - 08:40:00,5) w QAR – trwa o 1s dłużej
Nie nagrał się sygnał markera DPRM w żadnym kanale (jest tylko informacja w uwagach)
- Komunikat TAWS Terrain Ahead (08:40:09.5) trwa 0,5s w QAR – 6 s
- W QAR komunikaty TAWS trwają ciągle przez 30 sekund (08:40:34,5 - 08:41:04,5) W CVR komunikat TAWS Terrain Ahead zaczyna się o 08:40:35.5 - jest spóźniony o 1 s w stosunku do QAR i trwa 0,5 sekundy.
Następnie przez 5,5 sekundy TAWS nie daje żadnych komunikatów, włącza się od 08:40:42.0 do 08:41:04.5 (trwają 22,5 sekundy). Od 6:40:58.5 do 6:41:04.5 znika w 3 kanale komunikat Pull Up.
- Sygnał markera BPRM (08:40:58,5 - 08:41:00,5) w QAR – trwa o 1s dłużej
Podsumowanie
Tytuł rozdziału 8. załącznika 4. do Raportu końcowego… brzmi: „Chronologiczny zapis zdarzeń z rejestratora parametrów lotu”. Jak widać z tej i poprzednich moich notek nie jest on ani chronologiczny, ani nie opisuje zdarzeń faktycznego lotu (notka http://piko.salon24.pl/530166,raport-millera-tak-sie-nie-lata-panowie).
Przedstawiony zapis jest jakąś nieudolną kompilacją danych. Błędy przedstawione w pkt. A i D wyglądają na edycyjne – przecież listning z odczytu musiał być chronologiczny. W ramach „prac różnych”, być może komuś się wiersze pomyliły.
Punkt B jest ewidentną niedoróbką – podwozia nie wypadają z samolotu jak szuflada z przechylonej szafy.
Zestawienie zapisów QAR z CVR (KBWLLP) zajęło mi trochę czasu, a to jest przecież porównanie tylko jednej wersji zapisów. Może ktoś inny porówna kolejne dwie, bo skąd mamy mieć pewność, która z nich jest najprawdziwsza?
Ta, którą się zająłem, niestety rozmija się znacznie z QAR. I nie chodzi tu o jakieś drobne różnice, które pomijałem, ale o sprawy zasadnicze wymienione w 6. punktach ostatniej części. Dla jasności muszę zaznaczyć, że rozmijanie się CVR z QAR broń Boże nie oznacza, że QAR jest prawdziwe lub na odwrót.
Badanie Rejestratora Szybkiego DostępuATM QAR 128 ENC zlecono po pół roku od zdarzenia z 10.04.2010, a już w lipcu 2011 były wyniki, które dostarczono prokuraturze. Tempo jak widać zawrotne. To nie jest żart, proszę Państwa, nie ma w tym żadnej ironii.
Aby uzgodnić chronologię, różne nagrania i inne fakty, potrzebny jest czas i współpraca odpowiednich organów RP i FR, a kto wie czy nie jeszcze innych.
A i tak, jak widać, nie wszystko się perfekcyjnie udało.
CVR2https://docs.google.com/file/d/0BzRSRZcwuH9oQ2V0SVMwSi0tdDQ/edit?usp=sharing
QARhttps://docs.google.com/file/d/0BzRSRZcwuH9ob0ZaSXRpVUdoRE0/edit?usp=sharing
